Lokaal relaties weven onderweg naar goed voorouderschap

Albert Schweitzer beschreef het prachtig: 'Ik ben leven dat wil leven, temidden van leven dat wil leven.' Met de wetenschap van vandaag kunnen we nu zeggen: 'ik ben leven dat wil leven, verstrengeld met leven dat wil leven.' We zijn deel van een complex web, gedragen door de creatieve en regeneratieve kracht van het Leven zelf. Dat besef vraagt om een nieuwe manier van kijken, voelen en handelen. Lokaal, op de plek waar we leven. In het boek 'Over grenzen' nemen stadsgenoten Bert Verleysen en Johan Danen je mee op die weg. Hun boek is een zoektocht naar netwerken van verbinding en herstel, naar plekken waar we elkaar ontmoeten en samen kunnen groeien. Want goede voorouders worden, begint hier. Bij elkaar, bij onze gemeenschappen, bij het leven dat we delen.

Een moment van bewustzijn

Kan je voelen dat jouw lijf leeft? Voel je 't tintelen in je handen misschien? Voel je je voeten op de grond?

Zo'n twaalf tot twintig keer per minuut wissel jij zuurstof en koolstof uit met je omgeving. In ons lijf wonen ontelbare organismes die zorg dragen voor ons. Rond ons krioelt het van zichtbaar en onzichtbaar leven. Van veel van dat leven zijn jij en ik afhankelijk.

Albert Schweitzer zei ooit: 'Ik ben leven dat wil leven, temidden van leven dat wil leven.' Die wil tot leven voelen we in onszelf, bij anderen, en als we goed kijken: in al wat leeft, van de kleinste bij tot de oudste beuk.

Leven, de essentie

Die eerbied voor die wil tot leven fascineert me al mijn hele professionele leven. Ik probeerde kansen te scheppen waar het leven zich kan tonen doorheen de bezieling van mensen, hun verhalen, hun hoop en dromen. Voor een cultuur, een samenleving die het leven in het midden van haar aandacht plaatst.

Wat is er nodig opdat mensen hun bezieling, ideeën en handelen inzetten voor onze gedeelde leefwereld, voor de plek waar wij leven en voor de generaties na ons?

Die vragen zijn prangend. Ik bespaar ons een analyse van wat steeds vaker de polycrisis wordt genoemd. We zien het nu ook wel: met technologie alleen zullen we de opwarming van de aarde niet stoppen, de biodiversiteit niet herstellen, de vrede niet terugbrengen. Er is een fundamentele omkering nodig in hoe wij onszelf ervaren.

Alles is relatie

We zijn niet wat we denken: dat individu, dat compleet dat losstaat van zijn omgeving.

Zo is het niet. Het is misschien wel de grootste vergissing van onze moderne tijd.

De fascinerende systeemdenker Fritov Capra vat zijn levenswerk samen in vier grondbeginsels van het Leven. Het eerste is: Leven is een proces dat zich organiseert in netwerken. Ten tweede: Dat proces is gericht op regeneratie. Dat wil zeggen: Leven – op alle niveau's - is erop gericht zichzelf in stand te houden, te herstellen, te vernieuwen. Ten derde: Dat proces is cognitief, in de zin dat elk levend organisme zijn omgeving moet interpreteren om te groeien en te herstellen. Als vierde kenmerk van Leven noemt Fritjov Capra dit: leven is creatief. Waar leven elkaar ontmoet en zich verstrengelt, ontstaan creatieve antwoorden op uitdagingen vanuit de omgeving.

In het licht van deze actuele kennis van biologie, fysica, ecologie en systeemwetenschappen, kunnen we de uitspraak van Albert Schweitzer, gebaseerd op de kennis van toen, nu verfijnen naar 'ik ben leven dat wil leven, verstrengeld met leven dat wil leven.' Want alles is afhankelijk van al het andere. We weten dat nu. We hoeven maar gewoon even onze adem te volgen, en we herinneren het ons. Zonder fotosynthese, geen zuurstof. Zonder planten, geen fotosynthese. Zonder zon, insecten, gezonde bodem, geen planten. De relaties zijn eindeloos en complex. In een dichtgeweven web van verbindingen. Daarin schiet ons vertrouwde oorzaak-gevolg denken hopeloos tekort.

Het leven centraal stellen: lokaal en in netwerken

Waarom vertel ik dit nu allemaal?

Omdat er in dit tijdsgewricht één ding in het brandpunt van onze gedeelde aandacht zou moeten staan: het Leven zelf. Wij zijn verstrengeld met het ecosysteem. En dus ook, als tijdgenoten, met elkaar. Hier, op de plek waar wij leven.

De creatieve en regeneratieve kracht van het leven komt op in netwerken. In wederkerige relaties. Alleen daarin kan het leven zichzelf handhaven en herstellen.

Dat is waar het boek 'Over grenzen' van stadsgenoten Bert Verleysen en Johan Danen naar op zoek gaat: hoe dragen we bij tot generatieve netwerken tussen mensen. 'Het gaat om het samen doen waardoor we samen worden (...) dat ontstaat vanuit een erkenning van de eigen-waardigheid van het Andere, de andere mensen en de meer-dan-menselijke wereld. Die erkenning heeft te maken met wederzijdsheid, als opstap naar solidariteit' (pg 243).

Met hun werk Over Grenzen helpen Bert en Johan ons beseffen dat ons leven inherent gericht is op verbondenheid met elkaar en de omgeving. Dat er in ons een verlangen woont naar wederkerige relaties waarin we samen de toekomst kunnen verbeelden. 'Generatieve verbindingen', noemen Bert en Johan het: netwerken waarin de intelligentie en creativiteit van het leven leidt tot herstel en vernieuwing.

Terecht focussen de auteurs op het weven van lokale verbindingen tussen mensen. Plaats is cruciaal in generatieve netwerken. Verbindingen tussen al wat leeft en wat leven geeft, ontstaan altijd ergens.

Elkaar vinden, als bewoners die een plek delen

Wij mensen zijn deel van dat netwerk, in onze eigen regio. Veerkracht begint lokaal. En daarvoor hebben wij gemeenschappen nodig waar we gewaardeerd worden, de toekomst kunnen verbeelden en durven experimenteren. Hoe sterker onze lokale gemeenschappen, waarin wij ook onze natuurlijke omgeving partner maken, hoe beter we kunnen omgaan met de schokken die ons nog te wachten staan.

Stadsgenoten Johan en Bert brengen deze taak heel dichtbij. In onze eigen Limburgse en Bilzerse regio. En dat is onwaarschijnlijk belangrijk. Want hier speelt ons leven zich af. Hier kunnen wij elkaar vinden in onze bezorgdheid voor de toekomst, en onze hoop en inzet voor een cultuur waarin zorg voor het leven de onderstroom vormt. En elkaar steunen, samen te oefenen om goede voorouders te worden.

Griet Bouwen
December 2024