Planeetpijn: om (niet) van te herstellen?
Kennismaken met het boek 'Herstellen van planeetpijn, troost en veerkracht bij natuurtrauma' is een ervaring die raakt. Lara Schmelzeisen, Ybe Casteleyn en Jill Marchant weven elk hun bijzondere invalshoek tot iets dat meer werd dan een boek. Het voelt als een plek, een opening in tijd en ruimte, een schuilplaats waar verhalen, beelden, poëzie, inzichten en oefeningen mij opnemen, troost bieden, inspireren en zachtjes voorwaarts leiden.
In de verhalen verteld op deze plek, word ik deel van een gemeenschap van mensen die – net als ik - boosheid, verdriet en wanhoop meedragen. Verdriet om het verlies en lijden van de levende natuur. Wanhoop om het ontrafelen van het ecologische weefsel dat alle leven draagt. Boosheid om de krachten die tegen het leven blijven inwerken, ook al zien we dat het onze beschaving naar de afgrond leidt.
Bezig als velen van ons zijn met handelen om het tij van ecologische vernietiging te
helpen keren, maken we weinig ruimte om de pijn te doorvoelen. We voeren het
verdriet-gesprek maar weinig. We zijn bang dat onze wanhoop niet verstaan
wordt, ontkend wordt. Woorden vinden is lastig. We weten niet zo goed hoe we
elkaars pijn, tranen en boosheid zorgzaam kunnen vasthouden. Lara, Ybe en Jill tonen
dat we plekken nodig hebben om die emoties te doorvoelen, in verbinding met de
levende natuur, de aarde en andere mensen. Ze bieden bovendien manieren om
zorgzaam en generatief met planeetpijn om te gaan.
Dit boek is gemaakt om mee te resoneren.
Krachtige,
geloofwaardige verhalen maken de vele gezichten van planeetpijn herkenbaar. Duiding
helpt van op afstand kijken naar de verhalen van anderen en de worstelingen die
je als lezer zelf ervaart. Tekeningen en gedichten rijgen verhalen en duiding
aan elkaar tot diepere lagen van betekenis. Oefeningen openen een nieuwe ruimte
om te ervaren en onze verhalen en betekenissen te verweven in het geheel.
Dit boek biedt verbondenheid en perspectief. Verbondenheid,
omdat je ontdekt dat je niet alleen bent met je verdriet. Perspectief, omdat je
manieren krijgt aangereikt om de verwarring, boosheid en verdriet te
transformeren tot vruchtbare aarde waarop je liefde voor de levende aarde kan
floreren.
De auteurs spelen met nieuwe woorden.
Planeetpijn.
Natuurtrauma. Die woorden maken nieuwsgierig. Ze verbergen meervoudige
betekenissen. Planeetpijn zou net zo goed de pijn van de planeet kunnen
zijn, als de pijn om (het lijden van) de planeet. Natuurtrauma zou net
zo goed kunnen verwijzen naar het trauma van de natuur, als om (het verloren
gaan van) de natuur. In het boek wordt
de tweede invalshoek uitgediept: de pijn, het trauma om de natuur. De
pijn van mensen om wat op de levende aarde verloren gaat.
De nieuwe woorden kruipen onder mijn vel. Ik voel hoe ze mij plagen. Hoe ze mij opschepen met vragen waarop ik moeilijk antwoorden vind.
Ik
ervaar hoe mijn wezen zich verzet tegen het trauma-woord hier. Dat lijkt deze
diep-menselijke ervaring van verlies en verdriet om onze natuurlijke wereld te
herkaderen tot een problematiek die om herstel vraagt. Het woord
'herstel' in de titel van het boek wijst ook in die richting. Herstellen roept het
beeld op van iets weer heel maken dat gebroken is. Van iets fixen dat kapot is.
Terwijl de pijn die we ervaren om het verlies van natuur wellicht precies een
uitdrukking is van een gezonde, volledige, normale ervaring een levend wezen te
zijn dat verbonden is met al wat leeft.
Moeten we wel 'herstellen' van planeetpijn?
Zoals Albert Schweitzer vorige eeuw opmerkte 'Ik ben leven
dat wil leven, temidden van leven dat wil leven.' Pijn om het lijden van de
natuur, het verloren gaan van onze ecosystemen groeit vanuit verbondenheid met
dat grote levende geheel. En precies dat, die verbondenheid en liefde is een
ervaring van levendigheid, heelheid, deel te zijn van het grote leven. Misschien
is planeetpijn dus niet iets dat herstel nodig heeft, maar wel plek, tijd en
gemeenschap om doorvoeld te worden. Zodat verdriet en vreugde om de
kwetsbaarheid en schoonheid van de levende natuur zich kunnen vermengen. Tot
een verdrietige vreugde, een vreugdevol verdriet. Waarin onze band met elkaar
en met de natuurlijke wereld verdiept.
Ik hoop dat het woord natuur-trauma niet
zal leiden tot een label van abnormaliteit die genormaliseerd, hersteld, moet
worden. Dat het nooit zal leiden tot individuele verantwoordelijkheid om hulp
te zoeken en die vervelende gevoelens op te lossen. Dat het niet zal leiden tot
weer een psychologisering en vermarkting van een normale diepmenselijke
ervaring. Ik hoop dat Lara, Ybe en Jill zich zullen blijven verzetten tegen zo'n
al te enge interpretatie en dat de rijkdom die ze in het boek hebben geweven,
overeind blijft in de betekenis achter de woorden.
We ervaren planeetpijn precies omdat wij mensen één
en al relatie zijn. Wij zijn een proces van voortdurend worden dat
intens verweven is met al wat leeft en leven geeft. Planeetpijn groeit vanuit die
relationele ervaring, vanuit liefde. Daarom zal ze vooralsnog niet verdwijnen. Het
verdriet om het verlies van het natuurlijke weefsel, om het lijden van planten
en dieren, de vernietiging van plekken: het gaat nooit over. We kunnen er wel
leren ruimte voor maken, samen met andere levende wezens, mens of ander-dan-menselijk
leven.
Ruimte scheppen om samen te treuren, te verlangen, te handelen
In de ruimte waarin we onze verhalen van liefde voor en pijn van en om Aarde delen, kan verlangen en handelen kiemen. Het verlangen naar een samenleving waarin het leven alfa en omega is. Het handelen dat nu bijdraagt aan een toekomstige cultuur die de zorg voor alle leven centraal zal stellen.
Ik zal dit bijzondere boek nog vaak oppakken. De oefeningen
en tekeningen zullen mij helpen in mijn econarratief werk met mensen en
groepen. Dit boek, dit kunstzinnige weefwerk is een geschenk aan het leven. Het
is een weefwerk dat zindert van liefde voor aarde en mens. Dankjewel Lara, Ybe
en Jill.
- Meer lezen over het boek en de creatieve zielen erachter: planeetpijn.be