Het relationeel principe

 Alles is relatie
Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt

een nieuw woord: Interzijn

"Als je een dichter bent, dan zie je duidelijk dat er een wolk drijft in dit vel papier. Zonder wolk is er geen regen; zonder regen kunnen de bomen niet groeien; en zonder bomen kunnen we geen papier maken. De wolk is nodig voor het bestaan van het papier. Als de wolk er niet is, kan dit vel papier er ook niet zijn. Als we nog dieper in dit papier kijken, kunnen we er zonneschijn in zien. Als de zon er niet zou zijn, kan het bos niet groeien. En zo weten we dat er ook zonneschijn in dit vel papier is. Als we nog langer kijken, kunnen we de houthakker zien die de boom velde en hem naar de fabriek bracht waar hij omgevormd werd tot papier. En we zien de tarwe. We weten dat de houthakker niet kan leven zonder zijn dagelijks brood en daarom is de tarwe die zijn brood werd, eveneens in dit vel papier. En ook zijn vader en zijn moeder zijn in dit papier. Als we nog dieper kijken, zien we dat we er ook zelf in zijn. Dat is niet zo moeilijk in te zien: wanneer we naar een vel papier kijken, wordt het vel een deel van onze waarneming. We kunnen dus zeggen dat alles hier is, in en met dit vel papier. Er is niets aan te wijzen dat niet hier is - tijd, ruimte, de aarde, de regen, de mineralen in de bodem, de zon, de wolk, de rivier, de warmte. Dit vel papier bestaat omdat al het andere bestaat."

Van de Vietnamese Zenmeester Thich Nhat Hanh. 
Bron: Matthijs Schouten, bijdrage in het boek 'The Wisdom Factor' en zijn boek 'Spiegel van de natuur'

Thich Nhat Hanh stelt een nieuw werkwoord voor: 'interzijn'. Schouten: "Daarmee kunnen we de verhoudingen in de werkelijkheid het meest adequaat weergeven. Er zijn geen eenheden aan te geven die geheel op zichzelf bestaan. Alle dingen en ook wijzelf kunnen alleen maar bestaan omdat er een wereld bestaat waarvan we deel uitmaken.  Thich Nhat Hanh laat zien dat de dingen die we onderscheiden en 'labelen' niet op zichzelf staan. Ze kunnen slechts bestaan omdat allerlei andere dingen bestaan. Dat geldt ook voor onszelf. Je zou kunnen stellen dat ons eigen welzijn onlosmakelijk verbonden is met het welzijn van de wereld om ons heen, de samenleving waar we deel van uitmaken en de aarde en natuur die ons dragen en voeden."

Alles is relatie

Alles is relatie. Elke mens, plant, ding, dier, idee, plan, elke gebeurtenis, hoop, droom: een knooppunt van relaties. 

Wanneer 'wordende mensen' elkaar ontmoeten, leggen zij een figuurlijke draad in hun en elkaars 'weefwerk' van het leven. Dan betekent die ontmoeting een nieuwe draad in het wordingsproces van elk van de partners in de ontmoeting. 

Als we zo naar de ander kijken, als een wezen dat een ontelbare hoeveelheid geleefde relaties meebrengt, worden we weer heel wat meer een mysterie voor elkaar. En precies dat is van grote waarde in het verhalenweven: de ander benaderen als een mysterie waarvan we via een verhaal over ervaringen stukjes mogen te zien krijgen, zonder ooit het hele beeld voor ons te hebben.

In onze manier van werken met verhalen is de ontmoeting tussen twee of meer 'mysteries' het primaire proces. Waarbij de ontmoeting opnieuw een relationeel draadje weeft en dus 'wat is' ook weer in beweging brengt. Alles verandert voortdurend. Zo gezien wordt het wel belangrijk om verantwoordelijkheid te nemen voor (onze eigen bijdrage in) de kwaliteit van elke ontmoeting. Ook dat is verhalenweven.

• Wil je het Mary Gergen zelf horen vertellen? Hier vind je een video van een stukje presentatie op het TAOS-congres van 2013. 

Resonantie

Ook Socioloog Hartmut Rosa (boek: 'Resonance; a sociology of our relationship to the world) zegt dat de mens voortdurend in verbinding is met zijn omgeving. De mens 'wordt' in relatie tot de omgeving. Hij verbindt het goede leven met de mate waarin mensen wederkerige relaties ervaren met de wereld om hen heen. Inspiratie, ideeën, plezier, vreugde, ontroering of hoop zijn uitdrukkingen van een wederkerige relatie van een mens tot zijn omgeving. De mens heeft aandacht voor (iets in) de omgeving (of diens aandacht wordt getrokken) en er ontstaat een 'antwoord' (response) bij de persoon: een geraaktheid, een voorliefde, een inspiratie,...

Stel je voor...
Elke ochtend opnieuw trek je je jas aan voor een wandeling in het open veld in je buurt. Elke ochtend neem je hetzelfde pad, langs dezelfde schuur, de kapel, de velden. Toch is die ervaring geen twee keer hetzelfde. Guur weer, het eerste gezang van een veldleeuwerik in de vroege lente, een auto die zonder vertragen voorbijraast, een gesprek met een geliefde, de zon op je huid, de aanblik van platgeslagen tarwe na een stormachtige nacht, een regenboog, zwerfvuil dat je opraapt en meeneemt in een plastic zak. Het bepaalt je ervaring. Kleurt je dag. Maakt je herinnering. Je wordt geraakt, en je wordt, je voelt dat je leeft.

Rosa argumenteert dat in onze moderne tijd onze aandacht veelal wordt afgeleid van betekenisvolle relaties met onze omgeving. Om staande te kunnen blijven en bij te blijven in een razend versnellende en veeleisende neo-liberale maatschappij, raken we intens gefocust op onze taak, positie, resultaten, ... Precies dat leidt tot een verarming van onze levendigheid, onze ervaringen, onze verhalen en onze taal. Rosa duidt dit als 'vervreemding'. Hij herkent 'resonantie' als het andere van vervreemding, het positief tegengestelde. Resonantie ontstaat wanneer we momenten beleven waarin we geraakt, geïnspireerd, bewogen worden. Die ervaringen zijn 'responses' op relaties met dingen, dieren, plekken, materialen, ideeën, spiritualiteit, andere mensen. Ze worden opgeroepen door iets wat onze aandacht trekt en ons beweegt. Zelfs door een eenvoudige veldleeuwerik.

• Beluister Hartmut Rosa over 'resonantie' in deze video.

Storyweavers kunnen bijdragen om die resonante relaties weer een beetje op te schuiven naar het centrum van iemands leven. Door er vragen over te stellen (waardoor bewustzijn weer groeit) en door de ontmoeting mogelijk te maken in een omgeving die 'kan meespreken'. Op wandel in de natuur, in een kamer omringd door boeken, struinend door de stad, op een bankje in het park, naast elkaar op de bus, op een favoriete plek van de verteller: op al deze en andere plekken kan de omgeving subtiel partner zijn in het gesprek. Kleuren, geuren, gebeurtenissen, vormen, planten, dieren, dingen, andere mensen roepen rijkere herinneringen op, brengen andere metaforen aan, helpen ons tot bij een levende taal, anders dan in pakweg een bureelomgeving of klaslokaal.

Wanneer we in gesprek zijn met een persoon, en daar helemaal aanwezig zijn zijn, kan dat moment ons wederzijds raken. Dan zeggen we dat 'het resoneert'.  Door de inhoud, door de manier waarop je het samenzijn beleeft, door de herinneringen die bij je opkomen, de woorden die blijven nazinderen.